Basílica de la Virgen de los Desamparados

Op Plaza de la Virgen staat een kerk met prachtige roze muren en een grote blauwe koepel. Dit is de Basílica de la Virgen de los Desamparados, een basiliek ter ere van Valencia’s populairste heilige. Hier lees je waarom deze basiliek zo belangrijk is voor de Valencianen!

De basiliek van wie?

Van de Virgen de los Desamparados, oftewel de Maagd van de Hulpbehoevenden! Dit is een Mariatitel die de nadruk legt op haar zorgzaamheid voor mensen met beperkingen en andere mensen in nood. Al sinds het begin van de vijftiende eeuw vereren de Valencianen deze zorgzame kant van de Maagd Maria. Ze is de populairste heilige van de stad!

Je merkt dit al snel in het dagelijks leven: er zijn bijna altijd Valencianen in de basiliek voor een mis, een gebed, of om bloemen te brengen bij het beeld van de Maagd. Daarnaast zijn er ook veel feestdagen waarbij de basiliek in het middelpunt van de belangstelling staat!

La Geperudeta

De Virgen de los Desamparados heeft door de eeuwen heen verschillende kapelletjes gehad en is ook tijdelijk in de kathedraal vereerd. Hierbij stond altijd een beeld van de Maagd centraal dat door de Valencianen ‘La Geperudeta’ wordt genoemd: ‘De Gebochelde’. 

Het eerste beeld werd al vroeg in de vijftiende eeuw gemaakt. Dit beeld werd na executies van criminelen op hun doodskisten gelegd met een kussentje onder het hoofd van het beeld. Om dat mogelijk te maken, werd het beeld ontworpen met het hoofd een beetje naar voren gebogen. Als het dan rechtop stond, leek het dus alsof het beeld een bochel had!

Een langzame start

De geschiedenis van de basiliek begint in 1632. Koning Philip IV bezoekt Valencia vlak nadat hij twee grote overwinningen heeft behaald die hij beide toeschrijft aan de Maagd van de Hulpbehoevenden. Er beginnen dan al gesprekken over het bouwen van een nieuwe kerk voor haar. 

Vijftien jaar later breekt de pest uit in Valencia en wordt onder andere de onderkoning van Valencia erg ziek. Hij overleeft de ziekte ternauwernood, volgens hem dankzij het ingrijpen van de Maagd van de Hulpbehoevenden. Vanaf dan gaat men op zoek naar een geschikt terrein voor de nieuwe kerk.

Die plek wordt gevonden op het grote plein bij de kathedraal, het toekomstige Plaza de la Virgen. De Valencianen doen mee aan een grote crowdfunding campagne om het benodigde bedrag te verzamelen, waarbij de gemeenteraad ook bijdraagt. Het is daarmee echt een gift van het volk aan “hun” Maagd. Ook latere uitbreidingen en restauraties worden grotendeels door giften gefinancierd.

Een koninklijke basiliek

Drie architecten onder leiding van Diego Martínez de Urrana nemen de leiding over het project op zich en starten de bouw in 1652. Ondanks dat ze allemaal architect zijn, hebben ze weinig invloed op het ontwerp van het gebouw. Ze krijgen namelijk een gedetailleerde opdracht van de bouwmeester van het koninklijk hof. De koning van Spanje wil zo controle houden!

Veertien jaar later is de kerk klaar en een jaar daarna volgt de inhuldiging. Omdat de bouw plaatsvond in opdracht van de koning, heeft het gebouw tot op de dag van vandaag een koninklijke titel: de Koninklijke Basiliek van Onze Lieve Vrouwe van de Hulpbehoevenden. Het zal echter tot 1872 duren voordat de kerk officieel een basiliek wordt; daarvoor is het ‘simpelweg’ een kapel.

Architectuur en kunst

De basiliek is een rechthoekig gebouw, in tegenstelling tot de traditionele kruisvorm die normaal was in de middeleeuwen. Boven de centrale hal staat een prachtige koepel. Het originele gebouw werd in de late renaissance stijl gebouwd. Voor latere renovaties en uitbreidingen gebruikten de bouwmeesters de barokstijl of neoklassieke ontwerpen.

De basiliek was van oorsprong een symmetrisch gebouw. Als je op Plaza de la Virgen staat, kun je dit nog steeds zien. Gezien vanaf daar, is het linkse gedeelte (waar geen deur maar een raam op de begane grond zit) er pas in 1694 bijgebouwd. Hiermee werd ruimte gemaakt voor een extra kapel en de bovenkamer achter het beeld van de Maagd. 

Een inkijkje in de hemel

De koepel is trouwens geen perfecte cirkel, maar een ovaal met een doorsnede van 18,75 meter. In 1703 werd de koepel aan de binnenkant prachtig versierd door Antonio Palomino. Hij probeerde met fresco’s de indruk te geven dat de koepel doorzichtig was en je zo de hemel in keek. Deze fresco’s vormen een dubbel plafond dat net onder de koepel hangt. 

Je kunt in de koepel nog steeds de gouden gloed van de hemel zien, met boven het altaar een scène met de Heilige Drieëenheid: God, Jezus en de Heilige Geest in de vorm van een duif. Rechtsonder Jezus kun je de Maagd van de Hulpbehoevenden zien, gekleed in het rood met een blauwe mantel. Zij vraagt Jezus om bijstand voor de hulpbehoevenden.

Nóg meer heiligen!

In de centrale hal onder de koepel staat achter een gouden hek een prachtig altaar. Het beeld van de Virgen de los Desamparados kijkt van boven neer op het altaar en de kerkzaal. Je komt hier ook witte beelden van twee mannen tegen. Het linkse beeld is San Vicente Mártir, en het rechtse beeld San Vicente Ferrer. Deze twee Vincenten zijn samen met de Maagd Maria de drie beschermheiligen van Valencia!

Feest rondom de basiliek

De Basílica de la Virgen de los Desamparados staat regelmatig centraal tijdens grote feesten in Valencia. Vooral in maart en in mei zijn er grote vieringen rondom het heiligdom.

Op goed geluk

De officiële feestdag van de Virgen wordt gevierd op de tweede zondag van mei. Om vijf uur in de ochtend vindt de eerste mis al plaats! Aan het einde van de ochtend volgt hét hoogtepunt: de verplaatsing van het beeld van de Virgen van de basiliek naar de kathedraal. Er zijn ieder jaar weer duizenden mensen die haar mantel willen aanraken en haar vragen om bijvoorbeeld goede gezondheid of geluk bij het vinden van werk. Zelfs baby’s worden de drukte mee ingenomen en de ouders hopen dat een voetje of een handje haar mantel raakt. ‘s Middags is er nog een mascletà (knalvuurwerkshow) op Plaza Ayuntamiento en aan het begin van de avond een processie.

Besamanos de la Virgen

Tien dagen na deze feestdag volgt het Besamanos de la Virgen de los Desamparados. Gelovigen komen dan naar de basiliek om de hand van de Maagd te kussen: dit brengt geluk! De deuren gaan om 7.00 uur ‘s ochtends open en blijven open totdat de laatste gelovige langs is geweest. Aangezien dit soms wel 30.000 personen kunnen zijn, duurt dit evenement vaak tot diep in de nacht. Sommigen staan ook al twaalf uur van tevoren in de rij!

De Ofrenda van het Fallas feest

Jaarlijks op 17 en 18 maart vormt de Basiliek de achtergrond voor een erg emotioneel moment tijdens het Fallas feest. Twee dagen lang brengen meer dan 100.000 falleros en falleras in klederdracht een bloemenoffer aan de Virgen de los Desamparados. Hiervoor wordt op Plaza de la Virgen een groot beeld neergezet waarvan het lichaam gevormd wordt door een houten frame. De bloemen die de falleras brengen, worden in dit houten frame gehangen in verschillende patronen, zodat er een prachtige mantel van rode, witte en roze anjers ontstaat! 

Het beeld blijft daarna, inclusief haar mantel, staan tot 21 maart. De bevolking van Valencia komt massaal naar het houten beeld toe voor een foto en soms een kort gebed. Hoe eerder je bij het beeld komt, hoe beter, want Plaza de la Virgen ruikt heerlijk naar bloemen de eerste dagen!

Wist je dat…

• …er in de voorgevel van de basiliek Romeinse stenen te vinden zijn? Dit zijn stenen met Latijnse inscripties die tijdens de bouw van de kerk gevonden werden in de omgeving.
• …de Virgen een speciaal voor haar gemaakte auto heeft, om zo haar beeld te kunnen vervoeren? Deze auto heet de ‘maremóvil’, een verwijzing naar de ‘popemobile’ van de paus. De letters in de nummerplaat V0075GP staan voor ‘Virgen’ en ‘Geperudeta’, de twee titels van de Maagd Maria van Valencia.

Tips

• Lijkt het je leuk om meer bezienswaardigheden in Valencia te ontdekken? Neem dan een kijkje op de Top 10 bezienswaardigheden in Valencia, of schaf onze cultuurhistorische wandelroute aan!