Wat is het verschil tussen Valenciaans en Spaans?
Er is een flink verschil tussen Valenciaans en Spaans. Spaans, of Castiliaans, ontstond in het koninkrijk Castilië. Valenciaans komt uit het koninkrijk Valencia. Naarmate Castilië zich uitbreidde werd hun taal belangrijker. Vanaf 1714 verbood men Valenciaans en werd Castiliaans de nationale taal. Valenciaans is sinds 1982 weer officieel in Valencia.
Geschiedenis van Valenciaans en Spaans in Valencia
Valenciaans komt van de Catalaanse taal. Jaime I de Veroveraar, de koning van Aragón en Catalonië, veroverde Valencia in 1238 op de islamitische overheersers. Veel van zijn Catalaanse soldaten vestigden zich met hun families in de voormalig Arabisch sprekende gebieden. Zij namen ook hun eigen taal en cultuur met zich mee. Door de jaren heen ontstond er een duidelijk dialect wat al snel Valenciaans werd genoemd.
In de middeleeuwen ontstond in het noorden van Spanje ook het Castiliaans. Tijdens de Reconquista, de eeuwenlange periode van oorlogen tussen christenen en islamieten in Spanje, verkreeg het koninkrijk van Castilië meer en meer grondgebied. Vanaf 1492 werd van de noordkust van Spanje tot in Gibraltar Castiliaans gesproken. Maar het Castiliaans veranderde pas in het Spaans vanaf 1714, toen de Spaanse Successieoorlog ten einde kwam. De eerste koning van het nieuwe koninklijke huis Bourbon verbood alle regionale talen en stelde het Castiliaans in als de nationale taal.
In de eeuwen daarna was Valenciaans afwisselend legaal of illegaal. De laatste periode waarin de taal verboden werd was tijdens Franco’s dictatuur tot 1975. Valenciaans was niet de enige regionale taal die verboden werd. Ook in Galicië, Baskenland en Catalonië moesten ze hun moedertalen opgeven. Na het overlijden van dictator Franco veranderde Spanje langzaam naar een democratie. In de grondwet van 1978 werd het Spaans opnieuw als nationale taal vastgelegd. Maar deze grondwet schreef ook voor dat de verschillende Autonome Gemeenschappen hun eigen talen mochten hebben. Vanaf 1982 stelde de Autonome Gemeenschap Valencia in haar statuut de Valenciaanse taal in als officiële taal binnen de regio. Natuurlijk bleef ook Spaans officieel. Valenciaanse ambtenaren moeten dan ook beide talen kunnen spreken.
Valenciaans in de 21e eeuw
De Valenciaanse overheid ziet wel degelijk verschil tussen Valenciaans en Spaans. Op dit moment benadrukt zij het gebruik van het Valenciaans. Op scholen wordt meer en meer van de lessen in deze taal gegeven. Daarop komt soms commentaar dat de balans te veel ten nadele van het Spaans komt te liggen. Over het algemeen spreekt men het Valenciaans vooral op het platteland, in de onderwijssector en tijdens culturele evenementen. In de stad spreekt de grote meerderheid Spaans als eerste taal.
Latijnse en Arabische invloeden
Valenciaans en Spaans lijken op papier redelijk op elkaar. Dit kun je onder andere zien in de twee straatbordjes die elke straat in Valencia heeft. Beide talen komen van het Volkslatijn, waardoor de basis hetzelfde is. Maar er is wel degelijk een verschil tussen Valenciaans en Spaans. De uitspraak is bijvoorbeeld anders. Het Valenciaans klinkt wat zachter en vlakker dan de Spaanse uitspraak.
Valenciaans ligt ook dichter bij het oorspronkelijke Latijn. Dit komt onder andere doordat het koninkrijk van Castilië, waar het Spaans vandaan komt, eeuwenlang directe interactie had (zowel handel als oorlog) met de Arabischsprekende islamitische regio’s van Spanje. Deze periode duurde in het koninkrijk van Valencia veel korter. Daardoor heeft het Spaans veel meer Arabische leenwoorden en invloeden dan het Valenciaans.
Valenciaans heeft daarnaast veel minder eindklinkers dan het Spaans. Dit zijn de a’s en o’s die zo bekend zijn in de Spaanse woordenschat. Over het algemeen zijn woorden die er vergelijkbaar uitzien vaak net wat korter in het Valenciaans, met zowel klinkers als medeklinkers die wegvallen. De ‘o’ en ‘e’ hebben in het Valenciaans vaak een ‘open’ uitspraak, zoals in de Nederlandse woorden ‘zone’ en ‘scène’.
Status van het Spaans en Valenciaans in Valencia
Spaans is de nationale taal, terwijl Valenciaans een regionale co-officiële taal is. Dat betekent dat het een taal is die alleen officieel is in de regio van herkomst, dus Valencia. Daar mag die gebruikt worden door overheidsinstanties, zolang er maar een garantie is dat ook het Spaans gebruikt kan worden. Zo wilde de Autonome Gemeenschap Valencia in 2020 veel procedures helemaal Valenciaans maken, maar dit werd tegengehouden door het Spaanse Hooggerechtshof.
Ook zijn de co-officiële talen niet geldig in andere Autonome Gemeenschappen, zelfs als die talen in de praktijk hetzelfde zijn. Dit is het geval in Valencia, Catalonië en de Balearen. Daarom vinden de overheden van deze regio’s dat ze met elkaar moeten kunnen communiceren in hun eigen varianten van het Catalaans. Dit is echter niet toegestaan onder de nationale wetgeving omdat het juridisch gezien niet dezelfde talen zijn. Volgens de wet moet alle communicatie dus vertaald worden naar het Spaans.
De regionale talen zijn erg belangrijk in Spanje. Al in het voorwoord van de grondwet belooft Spanje dat de overheid het gebruik van deze talen zal beschermen. Dat ze dit zo benadrukken komt door de dictatuur van Franco. Veel Spanjaarden vinden het door die onderdrukking erg belangrijk dat ze de vrijheid hebben om hun eigen cultuur en taal te kunnen gebruiken.
Een lesje Valenciaans
Voor je stedentrip naar of verblijf in Valencia is het natuurlijk wel leuk om een klein woordje Valenciaans te spreken. Daarom hebben wij wat handige woorden en zinnen voor je op een rijtje gezet. Molta sort!
- Hoe heet jij? Com et dius?
- Ik heet… Em dic…
- Hoe gaat het? Com estàs?
- Het gaat goed! Tot va bé!
- Waar woon jij? On vius?
- Ik woon in… Jo visc a…
- Goedendag! Bon dia!
- Goedenavond! Bona nit!
- Alsjeblieft Per favor
- Dankjewel Gràcies
- Graag gedaan De res
- De rekening, alstublieft. El compte, per favor.